Hoe ontstond LETS?
LETS staat voor Local Exchange and Trading System. Het ontstond in 1982 in Courtenay, Canada. Ondernemers hadden daar geen dollars meer om elkaars goederen en diensten te betalen. Bewoner Michael Linton bedacht toen het LETS-systeem als lokaal betaalmiddel.
LETS staat voor eenvoudig, lokaal en transparant handelen. In de praktijk maakt dit een hechte en gezellige (ruil)groep.
Community currency
LETS betaaleenheden kun je zien als een community currency. De ‘munt’ is lokaal en heeft alleen waarde binnen de kring.
De euro en de dollar zijn ‘fiat currencies’: aan de uitgifte en handel worden verdiend via rente. Community currencies zijn ‘metrisch’: ze meten slechts the flow of money.
Aan dat verschil zitten allerlei aspecten. Verderop wordt daar wat over gezegd (kijk bij: dilemma’s, oplossingen en paradoxen).
LETS in Nederland
De eerste LETS in Nederland werd opgericht in Gouda en de tweede (en grootste) was Noppes (4 nov 1993).
In Nederland zijn ongeveer 50 actieve Lets-kringen. Zoals rotter-DAM, LETS-Veghel, LETS-het Gooi, LETS-Groningen, LETS Delft en LETS-Denbosch.
Ca. 2010 waren dit er meer dan 100 (in meer dan 20% van alle Nederlandse gemeentes).
LETS elders
In België schreef de Gentse hoogleraar Lietaer over LETS. Er zijn ruim 30 ruilkringen in Vlaanderen.
Er zijn LETS-en in de UK, in Frankrijk waar LETS SEL heet, in Spanje, in de VS, Brazilië, Kenya …
Bron van inspiratie
Het Sustainable Finance Lab en DNB nodigden Noppes uit. Zie ook St. Ons Geld en economie prof Arjo Klamer (VU).
Laat maar rollen!
Oppotten van geld heeft bij LETS geen zin, Dagobert Ducks hebben er niets te zoeken.
Rood staan is gezond
Want het stimuleert het aanbod. In een LETS leer je veel over (de waarde en functie van) geld.
Belastingdienst
Je kunt je LETS-saldo niet omwisselen in euros, maar je bent wel belastingplichtig. De Belastingdienst noemt Noppes en LETS met naam (!). Zij liet je voorheen met rust als je minder dan 3000 nop/jr omzette.
Nu staat er o.a.: ondernemers moeten altijd aangeven, en: LETS-besturen moeten de waarde van hun eenheid in euro’s aangeven en desgevraagd ledengegevens verstrekken.(met dank aan Ineke, LetsA.)
Dilemmas
Lees het discussiestuk: Munten die mensen verbinden (‘prikkelpunten’) Een SWOT-analyse van LETS.
Gesloten systeem.
Er is geen wisselkantoor. Om verdiend saldo zinvol uit te kunnen geven en te blijven handelen, ben je afhankelijk van het aanbod van je medeleden. In een kleine markt ligt stagnatie (handel op een laag pitje) op de loer. Is dat erg?
Klein maar fijn.
Voor een vitale markt is groter dus beter. Waarom zijn LETS dan overal klein? Dat is beter voor de sociale cohesie, voorkomt complexiteit en geeft minder kosten (en meer autonomie).
Groot doet pijn.
Als je (te) groot wordt, krijg je er de problemen van de Grote Markt (en groep) bij kado. Bij veel handel is o.a. betalingsverkeer geen sinecure.
Idealen.
Een LETS draagt maar een klein steentje bij aan een betere, rechtvaardigere en duurzamere wereld. Moeten we niet keihard aan de bak? Wel nee, we zijn onderdeel van iets heel groots: de commons beweging, Transition town, de circulaire economie.
Oplossingen
Markten koppelen?
Je kunt de markten en munten van meerdere ruilkringen aan elkaar knopen, dan krijg je veel meer vraag en aanbod.
Willen we dat?.
We zijn in eerste plaats lokaal. Er zijn noppen, zonnen, sterren, knikkers, boetjes, dammen, knopen, pauwen, kaaskoppen, schelpen, pebbles, watermunten … en wie gaat de regels van de koepelmarkt bepalen?
Wie gaan het doen?
En kan het zonder Echt geld? Noppes kreeg ooit subsidie en Melkertbanen. Inmiddels zijn we alweer 10 jaar zelfvoorzienend, en draaien we lekker op de jaarcontributies (20 eu) en actieve leden, maar een landelijk netwerk opzetten en onderhouden … het kan …
Slow money.
Klein blijven, het gezellig met elkaar hebben, dat is ook goed – Slow Money is prima!
Paradoxen
Lost in transition.
Sinds Noppes startte in 1993 vulde de markt zich met kringloopwinkels, Action en goedkope spullen via internet: Marktplaats, verkoopgroepen op Facebook, Nextdoor, Peerby … allemaal concurrenten voor (goederen op) de LETS-markt.
Er kwam zelfs een kringloopwinkel die zich Noppes noemde, een maatschappelijk initiatief (2009), vanuit Purmerend. Dat zorgde voor verwarring. Zover we weten zijn ze inmiddels failliet …
Stronger than ever..
Tegelijkertijd is er meer dan ooit behoefte aan echt contact, zijn de inkomensverschillen opnieuw gegroeid en worden de dominante currencies als nooit te voren uitgedaagd.
Ruilen is populair. Noppes doet mee aan het Ruilfestival in De Hallen, Amsterdam. Nopper Buzz gaf een demonstratie met 3D-printers.
LETS (sinds 1983) is lid van een grote familie van community currencies en complementair geld, van Timebank (1973) tot Bitcoin (2008):
TimeBank
Tien jaar voor LETS startte Teruko Mizushima in Japan de eerste Timebank. Bij Timebank reken je af in uren, of je nu advocaat bent of schoonmaker – een uur is een uur en een uur van jouw tijd is net zoveel waard als dat van een ander.
Timebanks vind je in Nederland, door heel Europa, overal. Kijk ook hier: Facebook, YouTube.
In 2013 werd Noppes uitgenodigd om in Straatsburg een EU-congres over armoedebestrijding bij te wonen (lees de conclusies). Magnani en Floris04 ontmoetten er Timebank Griekenland en voerden vele interessante gesprekken.
Timebank en LETS delen dezelfde waarden en richtlijnen:
- Iedereen is gelijk
- Geef en neem (reciprociteit)
- Vertrouw elkaar
- Iedereen is waardevol – ‘precious’
.
Bitcoin
Tientallen jaren na LETS lanceerde Satoshi Nakamoto (ook een Japanner? Nog steeds weten we niet wie Satoshi is) Bitcoin. Hij wilde het geld teruggeven aan de mensen en misbruik van overheden en banken onmogelijk maken.
Satoshi’s altcoin heeft een impact en schaal waar velen alts van watertanden (1,3 T$ marketCap), maar hoe pakt dat uit? Ondanks vergelijkbare idealen lijkt Bitcoin (BTC) weinig op LETS. LETS is simpel, transparant, sociaal en gebaseerd op onderling vertrouwen. Bitcoin is anoniem, een crypto currency, gebaseerd op gedigitaliseerd wantrouwen.
Bitcoin wordt weinig gebruikt als betaalmiddel voor reële transacties maar vooral om koerswinst te behalen. De vervloekte banken zijn vervangen door veilinghuizen die regelmatig gehackt worden. Het mijnen (creëren) van bitcoins slurpt gigantisch veel energie, niet echt duurzaam.
Niettemin introduceerde El Salvador de BTC als wettig betaalmiddel om er armoede mee te bestrijden (de volatiele munt wordt er helaas weinig gebruikt).
Op 10jan24 gaf de SEC groen licht en duwden Black Rock en andere grote beleggers de koers van BTC weer omhoog: je kunt nu officieel, makkelijk en veiliger beleggen in Bitcoin ETFs
De onderliggende blockchain technologie van Bitcoin is wel revolutionair (Smart Contracts).
Meer weten over Bitcoin en andere blockchain-coins? Volg dan de BNR Cryptocast.
En verder …
Terug naar de gewone wereld van de kleine dingen …
STRO is de maker van onze betaal en profielen software Cyclos. De nieuwste versie is Cyclos4 Communities. De meeste LETS in Nederland gebruiken Cyclos 3 of 4.
STRO: “is één van de weinige organisaties ter wereld die alternatieven voor het geldsysteem ontwikkelt en in de praktijk brengt. Dit doen we omdat het huidige geldsysteem armoede en milieuproblemen veroorzaakt.”
STRO: “Doorbraak naar circulair geld“.
United Economy
Het Utrechtse Euro netwerk.
NPO Radio: “Zijn lokale munten zoals de ‘Utrechtse Euro’ de toekomst?”